آزادی و عدالت اجتماعی

اگر کسانی به این نظر رسیده اند که راه حل برون رفت از مسائل و مشکلات ما سوسیال – دموکراسی است و مطرح نمی کنند اشتباه بزرگی می کنند. اگر بخواهیم که در ایران جامعه ما به سمت و سوی سیاست های سوسیال- دموکراتیک برود و برنامه های آن مبنا قرارداده شوند، می باید به سمت ساختار حاکمیت و حکومتی برویم که در آن قوای حکومت ناشی از اراده ملت باشد و نمایندگان مردم قانونگذاری کنند و حکومت به حقوق بشر پایبند باشد.

صحبت از بحران دمکراسی لیبرال دو معنا میتواند داشته باشد. اولی اینکه اصلاً عمر این نظام به سر آمده است و باید دنبال چیز دیگری بود. این سخن از دید من مطلقاً پذیرفتنی نیست. تا به حال، به حکم تجربه، نظام سیاسی بهتری پیدا نشده است. اگر قرار است با همین حرفها مردم را موش آزمایشگاه بکنیم و به قیمتی که میتواند بسیار هم سنگین باشد، تجربیات جدید به دست بیاوریم که حرف مردود است.

امروزه نمی‌توان، در سطح ملی و جهانی، مبارزه برای دموکراسی و مبارزه‌ ضد سرمایه‌داری را از هم تفکیک کرد. اولی، یعنی دموکراسی، در اختلاف اساسی‌اش با نمایندگی، باید دوباره تبیین شود و دومی یعنی سرمایه‌داری، در تغییر و تحولات‌ امروزی‌اش باید دوباره بازبینی شود. نمی‌توان یکی را جدا از دیگری به پیش‌راند. این دو مبارزه اصلی، یکی برای اِعمال دموکراسیِ رادیکال و دیگری برای امحای سرمایه‌داری با فاصله گرفتن از مناسبات آن برای سوسیالیسمی رهایی‌خواهانه، از هم اکنون، به هم پیوسته و وابسته می‌باشند.

واضح‌ است که جوامع کشورهای گوناگون، بویژه از نظر فرهنگی، با هم تفاوت های بسیاری دارند. این ویژگی ها در نظریه و در عمل باید مورد توجه قرار گیرند، و نمی توان برخوردی قالبی به این تفاوت ها کرد. اما این بدان معنی نیست که نیروهای اجتماعیِ هر کشور باید تئوریِ خاص و بومیِ خود را، با ماهیتی کاملا متفاوت از دیگر کشور ها، وضع و دنبال کنند. هر چه تاریخ بشر جلو تر رفته، تفاوت های مناطق و کشورها کمتر و وجوه مشترکشان بیشتر شده. امروز ما در یک نظام جهانی شده سرمایه داری زندگی می کنیم.

این به معنی درستی تمام نظرات مارکس و یا نادرستی همه نظرات برنشتاین نیست. ما می‌دانیم که حتی خورشید نیز پر از لکه است. مارکس قطعاً در مورد سقوط سریع سرمایه‌داری بسیار خوش‌بینانه فکر می‌کرد و همان‌طور که انگلس هم بعداً اذعان کرد، آن‌ها در این رابطه اشتباه می‌نمودند. اشتباهات مهلک انقلابیون روسیه، ادامه صدارت سرمایه‌داری در جهان و ندیدن هیچ کورسوی نوری در تونل به معنی درستی اکثر نظرات برنشتاین نیز نیست.