“بازار بزرگ تهران” و آخوندیسم

مسعود نقره کار

اهمیت ونقش اعتصاب بازار، به ویژه بازار بزرگ تهران، در مبارزه علیه حکومت اسلامی کمتر از اهمیت اعتصاب کارگران و کارمندان مراکز کلیدی نیست. بازار تهران از مراکز اصلی تجاری و اقتصادی کشور است و نقش مهمی در تحولات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی داشته و دارد. بدون تردید با تغییرات اقتصادی و اجتماعی در میهنمان  بازار دچار دگرگونی هایی شده است بی آنکه سهم آن در تغییر و تحول سیاسی و اجتماعی کاهش یافته باشد.

بازار، در کنار آخوندیسم و جاهلیسم از شاکله های اصلی شکل دهی حکومت اسلامی بوده است. این مثلث پس از 43 سال هنوز پیوند و اخوت اش را حفظ کرده است. بازار و جاهلیسم هنوز نقش مهم خویش را  در بر پا ماندن و تدوام آخوندیسم و حکومت اسلامی بازی می کنند.

آخوندها، جاهل‌ها و لات‌‌‌‌‌ها دررابطه و پیوند نزدیک با بازار و تجار، و نمایندگان سیاسی و مذهبی این بخش اقتصادی در جامعه قرار داشته و دارند. مثلث بازار، آخوند و «جاهل و لات» به ویژه بعد از 15 خرداد سال 1342 تقویت شد، مثلثی که با امر تولید پیوند و رابطه‌ای نداشت و با اقتصاد سنتی بازار، اقتصاد تیمچه‌ای و حجره‌ای و میدانی، و ساختار هیئتی – قبیله‌ای ثروت‌اندوزی ‌می‌کرد. صاحبان و گردانندگان اصناف پرقدرت در بازار در امر سیاست فعال و تأثیرگذار بوده اند. بخش‌‌ها یا لایه‌های سنتی تجار و کسبه‌ی بازار، که پای‌بند مذهب و شریعت بوده اند، از یک‌سو با آخوندها، یا به قول خودشان دستگاه روحانیت شیعه و از سوی دیگر با جاهل‌ها و لات‌‌‌‌‌ها، به‌ویژه با جاهل‌ها و لات‌های متدین رابطه‌ای تنگاتنگ داشته اند.

نگاه این مجموعه به تجدد، قانون، روابط عرفی و قانونمدارانه، نگاه به زن در سطح خانواده و جامعه وهویت جنسیتی او، و مظاهر دیگر مدرنیته و فرهنگ غرب، نگاهی عقب‌مانده و سنتی بوده و هست. بازار پشتوانه مالی و کار آفرینیِ مهمی برای جاهل ها و لات ها، و همینطور آخوندها بوده است. بازار یکی از مراکز سازماندهی مبارزه و کمک رسانی مالی و سیاسی به جنبش ها و شورش ها بوده است، این رد پا را از انقلاب مشروطه تا امروز می توانیم  ببینیم. نقش بازار وجریان‌های مذهبی و سیاسی همچون جمعیت فدائیان اسلام و هیئت‌های مؤتلفه و جریان‌های مشابه متدین و قشری در شکل گیری حکومت اسلامی پوشیده نمانده است، جریان هایی که گاه  آزادانه به سازمانگری طرفداران حکومت اسلامی زیر پوشش هیئت‌های عزاداری و دسته‌جات مذهبی و تکایا مشغول بودند.

در انقلاب  بهمن ماه 57  بازار در اتحاد با روحانیون و بهره گیری از جاهل ها ولات ها  نقش مهمی در پیروزی روحانیون  ایفا کرد. پس از پیروزی انقلاب، رابطه بازار با دولت دگرگون شد. بازاری های سنتی و طرفدار حکومت اسلامی در بعضی از جایگاه های سیاسی – اقتصادی و تجاری کشور قرار گرفتند. در دهه اول پس از انقلاب اسلامی، رابطه بازار با حکومت  دستخوش تغییراتی شد. با پیوستن بخشی از بازار به حکومت و دولت،  گروه های اجتماعی و سیاسی  مختلفی  در بازار شکل گرفت.  بسیاری از بازاریان مسئولیت های حکومتی در سطوح مختلف به عهده گرفتند. اما بخشی دیگر به خاطر عملکرد اقتصادی و تجاری و اجتماعی حکومت، از حکومت فاصله گرفته اند. امروز این بخش از  بازار با داشتنن ظرفیت حمایت از خیزش ها و جنبش ها چشم به جنبش” زن، زندگی ، آزادی ” دوخته است.

بازار را به پشتیبانی از ” جنبش ” زن ، زندگی، آزادی” فرا بخوانیم. بازار شاید جدی ترین بازیگر در عرصه سیاسی و اجتماعی امروز ایران نباشد اما یکی از بازیگران تاثیر گذار است. اعتراض های اخیر بخش های از بازاریان نشان داده است که این بخش از بازار خواست و توان  قرار گرفتن در صف آزادیخواهی را دارد. از این طرفیت  و توان باید استفاده کرد.