آزادی و عدالت اجتماعی
جمعیت سوسیال دموکراسی برای ایران
گزارش سالانه عفو بین‌الملل: سرکوب وحشیانه خیزش مردمی در ایران و نقض گسترده حقوق بشر در جهان
سازمان عفو بین‌الملل در گزارش سالانه ۲۰۲۲ خود که در روز ۸ فروردین ۱۴۰۲/ ۲۸ مارس ۲۰۲۳ منتشر کرد، موارد گسترده نقض حقوق بشر مقام‌های جمهوری اسلامی در برابر معترضان را مستند و فاش کرد. در این گزارش وضعیت حقوق بشری ۱۵۶ کشور جهان شامل ایران و افغانستان بررسی شده است.
اگنس کالامار[i]، دبیرکل عفو بین‌الملل در جریان نشست خبری که دوشنبه ۷ فروردین به مناسبت انتشار این گزارش در پاریس برگزار شد، گفت که در سال گذشته میلادی، نیروهای دولتی ۸۵ کشور در برابر معترضان صلح‌‌آمیز، از «نیروهای غیرقانونی» خود بهره گرفته که در ۳۳ کشور، به کارگیری قوای غیرقانونی منجر به کشته شدن معترضان شده است.
خانم کالامار در مورد وضعیت حقوق بشر در ایران و افغانستان گفت که در ایران «زنان برای رقصیدن، آواز خواندن، نپوشیدن چادر و برای مقاومت کردن به دست نیروهای دولتی کشته شدند» و در افغانستان نیز وضعیت «حقوق زنان پس از برگشت طالبان به قدرت، چرخش بدتری داشته است».
نسیم پاپایانی[ii]، گزارشگر ارشد عفو بین‌الملل در امور ایران نیز در این نشست گفت که در جریان سال میلادی گذشته، او و همکارانش با ده‌ها شاهد و منبع در ایران گفتگو کرده و «به کارگیری فزاینده و غیرقانونی» شلیک مهمات جنگی از سوی عوامل حکومت ایران در برابر معترضان را که منجر به آسیب‌دیدگی شدید آنان شده است را مستند کرده‌اند. عفو بین‌الملل نام صدها معترضی را که غیرقانونی توسط نیروهای امنیتی کشته شده‌اند، ثبت کرده که این آمار شامل دست کم ۴۴ است.
نسیم پاپایانی در بخشی از سخنان خود برخورد مقام‌های ایرانی با معترضان را «سرکوب وحشیانه و بی‌امان خیزش مردمی» توصیف کرده و تأکید نمود کودکان معترضی که در جستجوی «آینده‌ای عاری از سرکوب سیاسی» صدا بلند کرده بودند نیز مورد «حمله همه‌جانبه» نیروهای حکومتی ایران قرار گرفتند.
گزارش سالانه عفو بین‌الملل، مستند کرده است که نهادهای اطلاعاتی و امنیتی ایران «شکنجه‌های وحشیانه‌ای» را در برابر معترضان مرتکب شده‌اند. نسیم پاپایانی در این مورد گفت: نهادهای اطلاعاتی و امنیتی ایران، شکنجه‌های وحشیانه‌ای را مرتکب شده‌اند که شامل کتک‌زدن، شلاق زدن، شوک الکتریکی، تجاوز جنسی و دیگر خشونتهای جنسی بر کودکان معترض ۱۲ ساله بوده که به هدف از بین بردن جنبش و تظاهرات سراسری آنان و نیز برای درهم شکستن روحیه ایستادگی جوانان انجام شده است. از زمان آغاز تظاهرات در ایران، اقلیت‌ها به‌گونه غیرقانونی هدف نیروهای دولتی قرار گرفته‌اند که در این میان بلوچ‌ها در سیستان و بلوچستان و کردها در استان‌های کردستان و آذربایجان غربی بیشتر مورد ستم قرار گرفته‌اند.
در این گزارش، که نسخه ای از آن به سازمان ملل متحد و زیر مجموعه های آن ارسال شده است به نقض گسترده حقوق مدنی و صنفی، حقوق اقوام، نقض حقوق اقلیتهای مذهبی، اعدام های فراقانونی، محرومیت از حق دادرسی عادلانه برای شهروندان بازداشت شده در جریان اعتراضات سراسری، عدم توجه به روند دادرسی عادلانه، محرومیت از حقوق شهروندی افراد همجنس گرا و دوجنس گرا، اعمال خشونتهای جنسی به شهروندان از جمله کودکان، سرکوب آزادی بیان، عقیده و اندیشه، اعمال محدودیت بر روزنامه نگاران و فعالان رسانه‌ای، جلوگیری ارگانهای امنیتی از گردش آزاد اطلاعات، اشاره شده است.
در ماه مارس ۲۰۲۳، شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد، مأموریت گزارشگر ویژه ایران را تمدید کرد. همچنین شورای حقوق بشر در ماه نوامبر۲۰۲۲، یک هیئت حقیقت یاب را برای بررسی موارد نقض حقوق بشر در رابطه با قیام مردم ایران منصوب کرد. همه کارشناسان مستقل سازمان ملل و ناظران بین المللی از ورود به ایران از سوی مقامات ایران، منع شده‌اند.
این گزارش می افزاید که به ایران امتیاز ۲۵ از ۱۰۰ داده شده که نشانگر وضعیت نگران کننده حقوق بشر در ایران است.
اعدام‌های فراقانونی و ناپدیدسازی در ایران مصداق جنیت علیه بشریت است. برخی از کسانی که در این جنایت شرکت داشته‌اند، در پست‌های بالای دولت از جمله رئیس‌جمهور قرار دارند.
این گزارش در قسمت دیگری به نقض آزادی بیان پرداخته و مینویسد: «مقامات ایران رسانه‌ها را سانسور کردند. کانال‌های تلویزیونی ماهواره‌ای را مسدود کردند و از ماه سپتامبر، اینستاگرام و واتساپ را به فهرست برنامه‌های و پلتفرم‌های رسانه‌های مسدود و یا فیلتر شده اضافه کردند که شامل فیسبوک، سیگنال، تلگرام، توئیتر و یوتیوب می‌شد.»
عفو بین‌الملل در جمعبندی سالانه اعلام کرد که واکنش کشورهای غربی در خصوص حمله روسیه به اوکراین در سال گذشته، نشان‌دهنده «استانداردهای دوگانه» این کشورها در قبال نقض حقوق بشر در سراسر جهان است. به سکوت غرب در قبال سرکوب‌ها در عربستان سعودی، مصر پرداخته و از انفعال در برابر رفتار «نژادپرستانه» اسرائیل با فلسطینی‌ها انتقاد کرده است. اگنس کالامار، هنگام ارائه گزارش در پاریس با اشاره به واکنش تمام‌عیار غرب به حمله روسیه به اوکراین بر استانداردهای دوگانه آنها تأکید کرد و در مقایسه با آنها گفت که «واکنش‌های آنها در برابر بسیاری از نقض‌های دیگر منشور سازمان ملل بسیار بی تفاوت بوده است». او اضافه کرد که واکنش‌ها به حمله ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ روسیه به اوکراین «به ما تصوری داد که اگر اراده سیاسی وجود داشته باشد، چه اقداماتی ممکن می‌شود.»
بسیاری از کشورها پس از تهاجم، نه تنها روسیه را تحریم کردند بلکه مرزهای خود را به روی پناهجویان اوکراینی باز کردند. همزمان دادگاه کیفری بین‌المللی نیز تحقیقاتی را درباره جنایات جنگ در اوکراین آغاز کرد. عفو بین‌الملل می‌گوید واکنش‌ها به جنگ اوکراین کاستی‌ها در پاسخ به نقض حقوق بشر در سایر نقاط جهان را برجسته کرده است.
گزارش سالانه سازمان عفو بین الملل، از سال ۱۹۶۱ تاکنون هر سال به بررسی وضعیت حقوق بشر در کشورهای مختلف جهان و فعالیتهای این سازمان برای دفاع از حقوق بشر میپردازد.
احد قربانی دهناری
۱۳ فروردین ۱۴۰۲ – ۲ آوریل ۲۰۲۳
برای مطالعه بیشتر:
Amnesty International Report 2022/23: The state of the world’s human rights
Amnesty International Report 2022/23: The state of the world’s human rights – Amnesty International
گزارش سالانه عفو بین‌الملل
https://fa.amnesty.org/amnesty-international-annual-report/
Reflections from the Secretary General on the state of human rights in 2022/23
https://www.amnesty.org/en/latest/research/2023/03/secretary-generals-reflections-on-2022/
گفتگوی اختصاصی با نسیم پاپایانی، گزارشگر ارشد عفو بین‌الملل در امور ایران
https://www.youtube.com/watch?v=ALfQT8zfOiY&t=20s
[i] Agnès Callamard
[ii] Nassim Papayianni
