آزادی و عدالت اجتماعی
جمعیت سوسیال دموکراسی برای ایران
آسیب شناسی جنبش انقلابی زن زندگی آزادی:
برای گذار از رژیم استبدادی چه نیازی به اپوزیسیون ساختاری است؟ (دوم)
سروش آزادی
در شرایطی که اپوزیسیون ساختاری به دلیل شرایط سیاسی یا خطرات مختلف در خارج از کشور و در تبعید بسر می برد، ترکیبی از چالش‌ها و فرصت‌ها برای تحقق گذار از رژیم استبدادی و تمامیت‌خواهی وجود دارد. در این شرایط، اپوزیسیون تبعیدی نیازمند استراتژی‌های خاصی است که به وسیله آنها می‌توانند تأثیرات مثبتی را در مرحله گذار برای کشور ایجاد کنند. این استراتژی‌ها شامل «ارتباط تنگاتنگ و تعامل با نهادهای بین‌المللی، تبلیغات و اطلاع‌رسانی، همکاری با اپوزیسیون داخلی در سطوح عالی و ایجاد تضمین‌های حقوقی و دموکراتیک» است. همچنین «ایجاد ارتباطات موثر با مردم در داخل و تأمین منابع مالی و حمایت‌های اقتصادی» نیز نقش مهمی در این فرآیند ایفا می‌کنند. در نهایت، این تلاش‌ها به سوی تغییر به سمت یک نظام دموکراتیک‌تر و تمامیت‌خواه کشور هدایت می‌شوند.
وظایف اخص اپوزیسیون در مرحله گذار:
همانطور که آمد اپوزیسیون می‌تواند نقش مهمی را در فرایند تحول از نظام استبداد دینی به نظام دموکراتیک ایفا کند. از جمله مواردی چون نظم سیاسی کارویژه وسیعی است برای پاسخ به «طرح های اصلاحی، توافق در داخل اپوزیسیون و یا همزمان با اقشار و طبقات اجتماعی، تدوین مبانی حقوقی و اصول انتقال قدرت، نقش رهبری در فرایند گذار، حمایت بین المللی، و موازنه قدرت با حکومت مستقر» از اهمیت محوری و اولی برخوردارند که مختصرا به توضیح آن می پردازیم:
۱- اهمیت نظم سیاسی درمرحله گذار از حکومت تمامیت خواه:
نظم سیاسی سیستم و ترتیبی است که در یک کشور یا اجتماع برای تنظیم قدرت و نهادهای سیاسی و اجتماعی و برقراری تعادل در روابط بین افراد و گروه‌ها بوجود می آید تا بطور هماهنگ در «ایجاد قوانین و مقررات، تعیین روش‌های تصمیم‌گیری، و توزیع قدرت» اقدام نماید. در مرحله گذار از حکومت تمامیت‌خواه (حکومت دیکتاتوری با مدیریت تمامیت‌خواهانه)، اهمیت نظم سیاسی به شدت افزایش می‌یابد. دلایل اهمیت نظم سیاسی در این مرحله شامل بعضی از موارد زیر می باشد:
حفظ ثبات: نظم سیاسی در ایجاد یک محیط ثابت و پایدار در کشور کمک می‌کند. در مرحله گذار، انتقال قدرت و تغییر نظام می‌تواند به ناپایداری منجر شود. یک نظام سیاسی مستقر و قوانینی واضح کمک به حفظ ثبات اجتماعی می‌کند.
تضمین حقوق و آزادی‌های اساسی: نظم سیاسی جدید باید حقوق و آزادی‌های اساسی شهروندان را تضمین کند. این امور شامل حق به زندگی، حق به آزادی شخصی، حق به حریم خصوصی، حق به آزادی بیان، و حق به شرکت در فرآیندهای سیاسی می‌شود.
طرح پیشنهادی اصول حکومتی عادلانه: نظم سیاسی جدید باید به اجرای اصول حکومتی عادلانه و برابری طلبانه بپردازد. این شامل «قوانینی جهت تقسیم منابع و فرصت‌ها به صورت منصفانه بین گروه‌ها، اقشار و طبقات مختلف، شفافیت و حساب‌گری قدرت برای پیشگیری ازفساد، تضمین مشارکت فعال شهروندان در فرآیندهای سیاسی و بررسی راههای توسعه همه جانبه» می باشد.
۲- ارتباط تنگاتنگ و تعامل با نهادهای بین‌المللی:
تنگاتنگی و تعامل با نهادهای بین‌المللی توسط اپوزیسیون در مرحله گذار می‌تواند باعث تسریع و تسهیل فرآیند تغییرات سیاسی و اجتماعی شود. تعدادی از مختصات اصلی این تعامل را مورد بررسی قرار می‌دهم:
انعکاس تحولات داخلی به جامعه بین‌المللی: اپوزیسیون می‌تواند تحولات داخلی را به جامعه بین‌المللی منعکس کند. این امر با اطلاع‌رسانی درباره وضعیت حقوق بشر، دموکراتیک شدن، و نیازهای جامعه می‌تواند باعث تشویق نهادهای بین‌المللی به انجام اقداماتی برای حمایت از تغییرات در کشور شود.
تحقق حقوق بشر: اپوزیسیون می‌تواند نقض‌های حقوق بشر را گزارش کند و درخواست‌هایی برای محاکمه مسئولان تمامیت‌خواه یا پیگیری تحقق حقوق ملت ارائه دهد. نهادهای بین‌المللی مانند سازمان ملل می‌توانند در این امور نقش اساسی داشته باشند.
اعتراض‌ها و تظاهرات بین‌المللی: اپوزیسیون می‌تواند اعتراض‌ها و تظاهرات بین‌المللی را تشویق کند. این اعتراضات می‌توانند باعث افزایش فشار بر رژیم تمامیت‌خواه شوند و نهادهای بین‌المللی را به عمل به اقدامات تحریک‌آمیز تر ترغیب کنند.
حمایت مالی و انسانی: اپوزیسیون می‌تواند از نهادهای بین‌المللی حمایت مالی و انسانی دریافت کند تا امکان ادامه فعالیت‌های خود در داخل و خارج از کشور را داشته باشد. این منابع ممکن است برای ترویج اهداف دموکراتیک و تحولات سیاسی مفید باشند. (برخی از نهادهای بین‌المللی و سازمان‌های حقوق بشری در ترویج و حمایت از رسانه‌های مستقل و اپوزیسیون در ایران نقش اساسی داشته‌اند. این رسانه‌ها می‌توانند به انتشار اخبار و اطلاعات در مورد وضعیت درونی کشور و نقض‌های حقوق بشر کمک کنند)
تسهیل گفت‌وگو و مذاکرات: اپوزیسیون می‌تواند به عنوان یک عامل مهم در فرآیند مذاکرات و توافقات بین‌المللی در مورد تغییرات سیاسی در کشور خود شرکت کند و تعامل بین‌المللی را تسهیل کند.
رسانه‌ها و تاثیر گذاری در نظر عمومی جهانی: اپوزیسیون می‌تواند با استفاده از رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، تصویری از وضعیت در کشور خود ارائه کرده و نظر افکار عمومی جهان را شکل دهد.
تضعیف پایگاه‌های حمایتی رژیم: اپوزیسیون می‌تواند تلاش کند تا پایگاه‌های حمایت از رژیم تمامیت‌خواه در جامعه بین‌المللی را تضعیف کند و از ادامه حمایت‌های بین‌المللی به رژیم جلوگیری کند.
در مجموع، تعامل اپوزیسیون با نهادهای بین‌المللی می‌تواند و اهمیت آن در تضمین موفقیت این فرآیند بسیار بالاست.
۳- تبلیغات و اطلاع‌رسانی:
تبلیغات و اطلاع‌رسانی توسط اپوزیسیون در خارج کمک می‌کند تا پیام‌ها و اهداف اپوزیسیون به جامعه جهانی و دولت‌ها منتقل شوند. این اطلاع‌رسانی و تبلیغات می‌تواند توجه جهانی به وضعیت درونی کشور را افزایش دهد و حمایت‌های بین‌المللی را به اپوزیسیون فراهم سازد. برخی از راهکارها و ابزارهای موثر در اطلاع‌رسانی توسط اپوزیسیون در خارج عبارتند از:
رسانه‌های اجتماعی: استفاده هدفمند و تبادل اطلاعات سریع از طریق شبکه‌های اجتماعی مانند توییتر، فیس‌بوک، اینستاگرام و تلگرام برای انتشار اخبار و اطلاعات مرتبط با اپوزیسیون می‌تواند بسیار موثر باشد.
وب‌سایت‌ها و وبلاگ‌ها: ایجاد وب‌سایت‌ها و وبلاگ‌ها برای منتشر اخبار، تحلیل‌ها، و دیدگاه‌های اپوزیسیون می‌تواند به معرفی اهداف و دلایل اپوزیسیون به جامعه بین‌المللی کمک کند.
فیلم‌ها و تصاویر: استفاده از فیلم‌ها، تصاویر و ویدیوها برای نمایش وضعیت و اتفاقات در کشور و نشان دادن تجاوزهای حقوق بشری بسیار تاثیرگذار است.
گزارش‌ها و مقالات تحلیلی: نگارش گزارش‌ها و مقالات تحلیلی در مورد وضعیت سیاسی و اجتماعی کشور توسط اعضای اپوزیسیون و تحلیل‌گران مستقل می‌تواند به تفهیم عمیق‌تر مسائل کمک کند.
مصاحبه‌ها و تبادل نظرها: شرکت در مصاحبه‌ها و تبادل نظرهای تلویزیونی، رادیویی، و پادکست‌ها برای توضیح و تبیین اهداف اپوزیسیون به مخاطبان جهانی مفید است.
کمپین‌های آنلاین: برگزاری کمپین‌های آنلاین با هشتگ‌های مخصوص (مانند #FreeIran) و ترویج اهداف خاص می‌تواند تبلیغات مؤثری داشته باشد.
استفاده از شبکه‌های خارجی: اپوزیسیون می‌تواند با برقراری تماس با نهادها، رسانه‌ها، و فعالان حقوق بشری خارجی توجه آنها را به وضعیت درونی کشور جلب کرده و حمایت‌های بین‌المللی را تقویت کند.
استفاده از رسانه‌های بین‌المللی: با ارتباط با رسانه‌های بین‌المللی، و انتشار اخبار و اطلاعات مهم درباره وضعیت کشور کمک به گسترش نفوذ اپوزیسیون می کند.
بنابراین اپوزیسیون با ترکیب این ابزارها و راهکارها، می‌تواند به بهبود اطلاع‌رسانی خود و جلب حمایت‌های بین‌المللی برای اهداف خود کمک کند. با توجه به اینکه انتخاب ابزار مناسب بستگی به شرایط موجود و اهداف مورد نظر دارد.
۴- همکاری با اپوزیسیون داخل در سطوح عالی و ایجاد تضمین‌های حقوقی و دموکراتیک متقابل:
تصور اینکه با حاکمیت نظام استبدادی اسلامی در ایران، بخشی از نیروهای اپوزیسیون در داخل یا خارج از کشور می توانند رهبری مستقل از اتحاد حداکثری نیروهای کنشگر را به دست آورند، بیشتر به یک گمان می ماند. اگر جریانات ساختاری داخل و خارج از کشور به این درک مشترک برسند که رهایی از سلطه استبداد دینی و تاریخی بدون اتحاد حداکثری و به رسمیت شناختن نیروهای هر دو سمت داخل و خارج از کشور میسر نمی باشد، (و از ابتدای مبارزه برای یکایک جریانات و نیروها تقسیم قدرت برسمیت شناخته شود، به اندازه ظرفیتهایی که دارند)، بی تردید در مسیر پیروزی هستند. در غیر اینصور تشتت و اختلافات باعث هزینه زیاد و طولانی شدن پیروزی بر استبداد می گردد!
همانطور که آمد اپوزیسیون ساختاری با ارائه طرح‌ها و برنامه‌های سازنده، به عنوان گروهی متعهد به ارزش‌های دموکراتیک می تواند به حفظ نظم سیاسی در طی فرآیند تحول کمک کند. نظم سیاسی به «مجموعه قوانین، قواعد، ساختارها و نهادهایی اشاره دارد که جامعه را برای احیای مبانی دموکراتیک آماده می سازد و روش عملکرد دولت و نهادهای اجتماعی در آن جامعه را تعیین می‌کنند! «نحوه انتخاب نمایندگان، توزیع قدرت، حقوق و وظایف شهروندان، حقوق بشر، آزادی‌های اساسی، تقسیمات اداری» و… دیگر جنبه‌های سیاسی و اجتماعی یک دولت شهر به مفهوم دموکراتیک را شامل می شوند. که نقش اپوزیسیون در نهادینه سازی این مجموعه مبانی، اجتناب ناپذیر است!
در این رابطه از وظایف اپوزیسیون در تبعید « همکاری مداوم و مستمر با اپوزیسیون داخل کشور» است. در این موقعیت، اپوزیسیون تبعیدی می‌تواند نقش‌های مهمی را ایفا کند، از جمله:
انتقال اطلاعات و پیام‌ها: اپوزیسیون تبعیدی می‌تواند اطلاعات و پیام‌های مهمی را از خارج به داخل کشور منتقل کند. این پیام‌ها می‌توانند آخرین تحولات سیاسی و اجتماعی، راهکارها و برنامه‌های اپوزیسیون و مسائل حقوق بشری باشند.
سازماندهی و هماهنگی و ائتلاف: اپوزیسیون تبعیدی می‌تواند تلاش کند تا اپوزیسیون داخل با خارج را به هم اتصال دهد و ائتلاف‌ها و هماهنگی‌های قوی‌تری در مرحله گذار بین اعضای اپوزیسیون ایجاد کند.
پخش ایده‌ها و ارتباطات عمومی: اپوزیسیون تبعیدی می‌تواند به عنوان صدایی بین‌المللی برای اپوزیسیون داخلی عمل کند. این افراد می‌توانند نقدها، انتقادها و ایده‌های خود را از طریق ارتباط با رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی و مجامع حقوق بشری منتشر کنند.
لابی‌گری بین‌المللی: اپوزیسیون تبعیدی می‌تواند با همکاری نهادها و سازمان‌های بین‌المللی، فشارهای بین‌المللی را بر رژیم افزایش دهد و به حمایت بین‌المللی اپوزیسیون داخلی کمک کند.
حمایت مالی و منابع: اپوزیسیون تبعیدی می‌تواند سعی کند منابع مالی و حمایت‌های اقتصادی برای اپوزیسیون داخلی فراهم کند تا فعالیت‌ها و تلاش‌های آنها را تقویت کند.
سرانجام:
در مجموع، ایجاد تغییرات سیاسی و اجتماعی در کشورهایی که با رژیم‌های تمامیت‌خواه مواجه هستند، نیاز به تعامل با نهادهای بین‌المللی، حمایت از اپوزیسیون، و اطلاع‌رسانی مؤثر دارد. این عوامل با همکاری و تلاش‌های متفاوت می‌توانند به تحولات مثبت در این کشورها کمک کنند. که ما در این متن بخشی از ممکنات آنرا مورد دقت قرار دادیم.
باید توجه داشت که اپوزیسیون ساختاری می تواند از طریق «ترکیب مهارت‌ها، اطلاعات و تلاش‌ها به منظور تحقق اهداف اصلی تغییر» به سمت نظام دموکراتیک‌تر از رژیم تمامیت‌خواه کشور کمک کند. این رویکرد تبیین یک راهبرد روشن و قابل اجرا خواهد بود که به موارد زیر گره می خورد:
۱- ارائه طرح‌های اصلاحی: این اپوزیسیون می‌تواند طرح‌ها و برنامه‌های اصلاحی در زمینه‌های مختلف مانند اقتصاد، حقوق شهروندی، حکمرانی و… ارائه دهد تا بهبود و تغییرات مؤثری را ایجاد کند.
۲- پذیرش و توافق با اقشار مختلف: یک اپوزیسیون ساختاری متناسب با افراد و گروه‌های مختلف جامعه، امکان ایجاد توافقات گسترده‌تر و پذیرش تغییرات را افزایش می‌دهد.
۳- اصول انتقال قدرت :اپوزیسیون ساختاری می‌تواند نقش مهمی در تضمین انتقال قدرت صلح‌آمیز و بدون خشونت داشته باشد.
۴- رهبری در مسیر تغییر: اپوزیسیون می‌تواند رهبری در مسیر تغییرات داشته و به عنوان نماینده اراده مردم در تغییرات سیاسی و اجتماعی عمل کند.
۵- حمایت بین‌المللی: حضور اپوزیسیون ساختاری معترض و نفوذگر (هژمونیک)، می‌تواند حمایت‌های بین‌المللی را جلب کرده و به تحقق اهداف تغییرات کمک کند.
۶- نظارت و تعادل قدرت: این اپوزیسیون می‌تواند نظارت بر فعالیت‌های دولت و اطمینان از حفظ تعادل قدرت در جامعه را تضمین کند.
در کل حضور یک اپوزیسیون ساختاری در فرآیند تحول می‌تواند به عنوان یک پروژه اساسی در ایجاد تغییرات اجتماعی مؤثر عمل کرده و به پایداری نظم جدید سیاسی کمک کند تا تحول جامعه در مرحله فروپاشی سیاسی ساختار حکومت، به فروپاشی اجتماعی نیانجامد.
۱۰ سپتامبر ۲۰۲۳
